Αποκαλυπτικό! Κάλπικη η μείωση της ανεργίας στην Ευρωζώνη Το παράδειγμα της Ισπανίας

Η δημιουργία συνθηκών στην αγορά εργασίας των κρατών - μελών της Ευρωζώνης και της ΕΕ τέτοιων που να βολεύουν πλήρως τους επιχειρηματικούς ομίλους, είναι ένα από τα κρίσιμα ζητήματα τα οποία προβάλλονται από την αστική προπαγάνδα ως μέσα για την αντιμετώπιση της ανεργίας ή ως οργανικό παράγοντα συμβολής στην ανάπτυξη. Την καπιταλιστική ανάπτυξη. Δηλαδή την ενίσχυση της διευρυμένης αναπαραγωγής των κερδών και του κεφαλαίου των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων. Τα στοιχεία που συνθέτουν αυτές τις συνθήκες μπορεί κανείς να τα συνοψίσει στο εξής: Τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν εργατικό δυναμικό οι επιχειρηματικοί όμιλοι όπως τους βολεύει. Σε αριθμό εργαζομένων, ώρες δουλειάς καθενός, μέρες δουλειάς καθενός, μισθούς, ασφαλιστική κάλυψη, αποζημιώσεις στις απολύσεις κ.λπ.

Για παράδειγμα, η δυνατότητα μαζικών απολύσεων και χωρίς αποζημιώσεις θωρακίζει τους επιχειρηματικούς ομίλους να διατηρούν όσους εργαζόμενους χρειάζονται για όσο χρονικό διάστημα έχουν παραγωγή, και στη συνέχεια να μην έχουν καμιά υποχρέωση απέναντί τους. Ετσι βγάζουν τη μέγιστη υπεραξία, άρα και το μέγιστο κέρδος. Επίσης η μερική απασχόληση ή η ελαστική απασχόληση έχει παρόμοια αποτελέσματα. Το ίδιο και οι συνεχώς μειούμενοι μισθοί. Τέτοιες συνθήκες συμβάλλουν επίσης στη λεγόμενη κινητικότητα εργαζομένων, άρα και στην αναγκαιότητα συνεχούς ειδίκευσης και επανειδίκευσης. Ολη αυτή η υπέρ του κεφαλαίου διαμορφούμενη πραγματικότητα λόγω καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης και της διαχείρισής της σε βάρος της εργατικής τάξης ενισχύει τα κέρδη και το κεφάλαιο. Αλλά δεν αντιμετωπίζει επί της ουσίας την ανεργία.

Ποιες θέσεις εργασίας;

Το καινούργιο παράδειγμα έρχεται από την Ισπανία με τα 22 εκατομμύρια ανέργους, με τη δεύτερη μεγαλύτερη ανεργία στην ΕΕ μετά την Ελλάδα. Η κυβέρνηση εκεί λέγεται ότι δημιούργησε πέρσι και φέτος ένα εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας. Πώς τα κατάφερε; Ας το δούμε.

«H δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ισπανία, θεωρείται ευνοϊκή εξέλιξη. Ωστόσο, όπως καθίσταται εμφανές, οι θέσεις αυτές αφορούν κυρίως χαμηλόμισθους εργαζομένους σε καθεστώς προσωρινής απασχόλησης, ενώ είναι πολλοί όσοι διαπιστώνουν ότι πλέον είναι σχεδόν αδύνατον να βρουν πλήρη απασχόληση με δίκαιες αποδοχές. Τα σχετικά αναφέρει σε άρθρο του το "Bloomberg Buinessweek", ενώ επισημαίνει ακόμα πως στη διάρκεια του παρελθόντος και του τρέχοντος έτους δημιουργήθηκαν στη χώρα σχεδόν 1.000.000 θέσεις εργασίας, από 500.000 τον χρόνο. Ετσι η Ισπανία εξασφάλισε, σε ό,τι αφορά τη δημιουργία θέσεων εργασίας, ένα ρεκόρ στην Ευρωζώνη, εκτός της Γερμανίας. Ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι εξήρε τις μεταρρυθμίσεις τις οποίες προώθησε η κυβέρνησή του και αφορούσαν την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, ενώ ανάλογες εφάρμοσαν και η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα.

Ωστόσο, οι περισσότερες από τις νέες θέσεις έχουν να κάνουν με επισφαλή απασχόληση, "δουλειές του ποδαριού" ή "trabajo basura" (που σημαίνει "δουλειά για τα σκουπίδια"). Με απλά λόγια, το 92% αφορά ημιαπασχόληση, δουλειά η οποία είναι προσωρινή - μπορεί να διαρκεί και μερικές μέρες μόνο - και είναι κακοπληρωμένη. Το 25% των συμβάσεων που υπογράφηκαν το πρώτο τρίμηνο του 2015 σχετιζόταν με απασχόληση βδομάδας ή και λιγότερο. Οι ετήσιες αποδοχές των ημιαπασχολουμένων στην Ισπανία φθάνουν σχεδόν τις 12.000 ευρώ, δηλαδή είναι το 50% των αμοιβών των πλήρως απασχολουμένων, επισημαίνει το "Bloomberg Buinessweek". Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι του ηλεκτρολόγου Αλμπέρτο Ναβέιρας και της σεφ Εστερ Μανθίγια, ενός ζευγαριού νέων ανθρώπων που απολύθηκαν από μόνιμες θέσεις εργασίας το 2012» («Καθημερινή», 15/7/2015).

Το συγκεκριμένο ρεπορτάζ μιλά από μόνο του. Δε χρειάζεται άλλο σχολιασμό. Υπάρχει όμως ένα ερώτημα. Γιατί δεν αυξάνονται οι θέσεις εργασίας πλήρους και κανονικής απασχόλησης, 8ωρο - 5ήμερο με σταθερό ημερήσιο χρόνο δουλειάς, μισθούς που να ικανοποιούν όλες τις ανάγκες με πλήρη ασφαλιστική κάλυψη και προστασία από απολύσεις; Στην εισαγωγή του άρθρου έχουμε δώσει ήδη την απάντηση. Εδώ απλά να συμπληρώσουμε ότι η καπιταλιστική οικονομία μετά την κρίση, δε βρίσκεται σε ανάπτυξη τέτοια που να μπορεί να δημιουργήσει τέτοιες θέσεις εργασίας. Επενδύσεις δε γίνονται. Αλλά και όπου γίνονται πάνε να ενισχύσουν την παραγωγικότητα της εργασίας γεγονός που επίσης αντιβαίνει στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Υπάρχει τέλος διαμορφωμένη η τάση μονιμοποίησης μιας τέτοιας αγοράς εργασίας και σε συνθήκες ανάκαμψης.

Και εργασιακές σχέσεις κατά πως βολεύει τους επιχειρηματικούς ομίλους

Αλλωστε, οι εργασιακές σχέσεις και οι μισθοί στην Ευρωζώνη και την ΕΕ τυπικά μπορεί να καθορίζονται από Συλλογικές Συμβάσεις, αλλά έχουν γίνει σμπαράλια την περίοδο της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης.

Στα κράτη - μέλη της ΕΕ, και της Ευρωζώνης, οι όροι αμοιβής και εργασίας καθορίζονται κυρίως μέσω της σύναψης συμβάσεων σε κλαδικό ή τομεακό επίπεδο, οι οποίες καλύπτουν την πλειοψηφία των εργαζομένων. Τα τελευταία χρόνια, σχεδόν έχει καθολικοποιηθεί η καθιέρωση Συμβάσεων Εργασίας σε επίπεδο επιχειρήσεων, κάτω από ειδικές ρήτρες παρέκκλισης που προβλέπονται στις ίδιες τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και δίνουν τη δυνατότητα στους καπιταλιστές να κάνουν ό,τι θέλουν.

Η παρέκκλιση δηλαδή έγινε κανόνας στην περίοδο της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, είτε μέσω νομοθεσίας είτε μέσω επιβολής τους από τους επιχειρηματικούς ομίλους με «κοινωνική συναίνεση».

Ας το δούμε με παραδείγματα από κράτη της Ευρωζώνης.

Στη Γερμανία, οι διαπραγματεύσεις βασίζονται κυρίως στις κλαδικές Συμβάσεις. Τα χρόνια της κρίσης αυξήθηκε όμως ο αριθμός των επιχειρησιακών Συμβάσεων Εργασίας. Πολλές, αν όχι όλες, Συλλογικές Συμβάσεις περιέχουν ρήτρες που επιτρέπουν παρέκκλιση από τα οριζόμενα σε αυτές. Ετσι, φτάσαμε στα «mini jombs» με 400 ευρώ μισθό που δε φτάνει ούτε για το νοίκι. Βεβαίως, στη Γερμανία μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την αγορά εργασίας αποφασίστηκαν και άρχισαν να εφαρμόζονται από το 2004, μεταρρυθμίσεις όπως οι ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, οι σημαντικές περικοπές στα γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας, κ.λπ. Για παράδειγμα, τον τελευταίο χρόνο, οι άνεργοι μειώνονται αριθμητικά στη Γερμανία, αλλά οι ώρες εργασίας δεν αυξάνονται. Που σημαίνει μερική απασχόληση, ωρομίσθια κ.λπ.

Στη Γαλλία, οι διαπραγματεύσεις γίνονται κυρίως σε κλαδικό επίπεδο. Σε συμφωνία με τους κοινωνικούς εταίρους εξασφαλίζεται ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό κάλυψης άνω του 90%. Ομως, νομοθετικές πρωτοβουλίες που ενεργοποιούν τις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε επίπεδο επιχείρησης έχουν επιβάλει τις επιχειρησιακές συμβάσεις. Η αρχή της ευνοϊκότερης σύμβασης έχει αποδυναμωθεί κατά τις τελευταίες αναθεωρήσεις των 2004, 2008 και 2013. Ετσι μειώνονται οι μισθοί, αλλάζουν οι χρόνοι εργασίας κ.λπ.

Στην Ισπανία, η νέα νομοθεσία του 2012 θέτει υπό αμφισβήτηση το παραδοσιακό ισπανικό μοντέλο της συλλογικής διαπραγμάτευσης δίνοντας προτεραιότητα στις επιχειρησιακές Συμβάσεις και επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να παρεκκλίνουν από τις Συλλογικές. Το αποτέλεσμα το έχουμε ήδη περιγράψει πιο πάνω.

Στην Πορτογαλία, το επίπεδο συλλογικών διαπραγματεύσεων ήταν ο τομέας ή ο κλάδος. Η νέα ρύθμιση των «συμβάσεων παράτασης» που υλοποιήθηκε με το Μνημόνιο ώθησε στην κατάρρευση των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε όλα τα επίπεδα.

Στην Ιταλία, υπάρχουν οι κλαδικές Συμβάσεις και η αποκεντρωμένη διαπραγμάτευση που εξετάζει ζητήματα που τυχόν προκύπτουν από τις κλαδικές Συμβάσεις με βάση τις διαθέσεις των μεγαλοεπιχειρηματιών. Γι' αυτό έχει καθιερωθεί και η ευέλικτη διαπραγμάτευση που σχετίζεται με την αποδοτικότητα της επιχείρησης και καθιερώνει ανάλογους μισθούς, ώστε να υπάρχει κέρδος.