Κινηματογράφος: Οι ταινίες της εβδομάδας (Trailer)

Εβδομάδα χωρίς τίποτα το ιδιαίτερο, αντίθετα μάλιστα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις πρεμιέρες. Αντικομμουνισμός με τη σέσουλα στην αγγλο - αμερικανική και τσεχο - ρουμανική συμπαραγωγή «Child 44» (2015), σκηνοθετημένη από τον Ντάνιελ Εσπινόζα και βασισμένη στο ομώνυμο μπεστ σέλερ του Τομ Ρομπ Σμιθ. Θρίλερ, πάνω στη μάχη καλού και κακού στις «ακραία αντίξοες συνθήκες του απολυταρχικού καθεστώτος» στη Σοβιετική Ενωση, με τον Στάλιν εν ζωή. Ένας κόκκινος αντεροβγάλτης, που κυνηγά μικρά αγόρια κι έχει ήδη διαπράξει 43 εγκλήματα, σκορπά τον τρόμο. Δε συναντά όμως εμπόδια από το κράτος που, τουναντίον, κάνει τα στραβά μάτια και βαφτίζει τα στυγερά εγκλήματα «ατυχήματα»... (Δείτε εδώ το trailer).

«Φίλη Λόγω Ογκου Μάζας Περιφέρειας και Ασχήμιας», (άλλως «Φ.Λ.Ο.Μ.Π.Α» The Duff 2015) ο τίτλος της αμερικανικής κωμωδίας του Αρι Σάντελ, που ξετυλίγεται σε περιβάλλον Λυκείου, με πρωταγωνίστρια μια δεκαεπτάχρονη σε ρόλο «ερωτικού διαμεσολαβητή». (Δείτε εδώ το trailer).

«Τα Κορίτσια» (Bande de filles - 2014) τιτλοφορείται η γαλλική, 3η μεγάλου μήκους ταινία της Σελίν Σιαμά. Θέμα της η ενηλικίωση και πρωταγωνιστές μια σειρά άγουροι κοριτσίστικοι χαρακτήρες από τα εργατικά προάστια του Παρισιού, που αναζητούν ταυτότητα. (Δείτε εδώ το trailer).

«Τα δικά μας παιδιά» (I nostri ragazzi - 2014), ιταλική ταινία σε σκηνοθεσία Ιβάνο Ντε Ματέο (2014), που βασίζεται στο μπεστ σέλερ του Ολλανδού Χέρμαν Κοχ «Το δείπνο». Οικογενειακό θέατρο δωματίου. Η απειλή του πυρήνα της αστικής οικογένειας δεν έρχεται απ' έξω, αλλά βγαίνει από το εσωτερικό της. Δυο έφηβοι, γόνοι αστικών οικογενειών, κακοποιούν, χωρίς λόγο, μια άστεγη. Η ταινία, συντηρητική, προτάσσοντας το στοιχείο του «απίθανου», αποφεύγει την ουσιαστική αντιπαράθεση. Ο Ντε Ματέο περνά δίπλα από ένα θέμα που εσωκλείει κοινωνική δυναμική. Η σουσπάνς ελεγχόμενη, όλα προβλεπόμενα. Τα άχρηστα μουσικά ιντερμέδια αποδυναμώνουν το παιχνίδι των ηθοποιών και οι προθέσεις χάνουν σε δύναμη, συγκίνηση και ένταση. (Δείτε εδώ το trailer).

Ζαχαρωμένο μελόδραμα η τελευταία ταινία του αστού Φρανσουά Οζόν πάνω στο θέμα της σεξουαλικής ταυτότητας. «Η καινούργια φιλενάδα» (Une nouvelle amie - 2014), ελεύθερη διασκευή της μικρής νουβέλας της Αμερικάνας Ρουθ Ρέντελ, που δεν απομακρύνεται από τον ήρεμο κλασικισμό σαλονιού του Οζόν. Ταινία αφελής και διαταραγμένη, αδέξιο μείγμα δράματος και κωμωδίας γεμάτο κλισέ. Ενοχλητικά μη πειστικό, άχρωμο και άοσμο, με τον Ρομάν Ντουρίς στο ρόλο του συζύγου που αποφασίζει να ντύνεται γυναικεία μετά από το θάνατο της συζύγου του, να προβάλλει μια πολύ μπανάλ θηλυκή πλευρά... (Δείτε εδώ το trailer).

Ευτυχώς όμως που υπάρχουν οι επέτειοι... Όχι μόνο σώζουν τη βδομάδα, αλλά δίνουν δυνατότητα να δούμε και να ξαναδούμε υψηλή κινηματογραφική τέχνη. Την τρέχουσα βδομάδα, 16 - 22 Απρίλη, θα πραγματοποιηθεί στον κινηματογράφο «Στούντιο» αφιέρωμα για τα 145 χρόνια από τη γέννηση του Λένιν.

Κριτική: Τζία Γιοβάνη

Αϊζενστάιν, Πουντόβκιν, Ντοβζένκο, Οι τεράστιοι Σοβιετικοί του βωβού σινεμά.

Με επτά συνολικά ταινίες συμμετέχουν στο κινηματογραφικό αφιέρωμα για τα 145 χρόνια από τη γέννηση του Λένιν, οι τρεις προεξάρχοντες Σοβιετικοί θεωρητικοί και δημιουργοί Αϊζενστάιν, Πουντόβκιν και Ντοβζένκο.

Ο Αϊζενστάιν, διανοούμενος, αστικών καταβολών, πεπεισμένος σοσιαλιστής, εγκατέλειψε τον παραδοσιακό ατομικό ήρωα για ένα συλλογικό και διαμόρφωσε μια ενσυνείδητη μοντερνιστική θεωρία του μοντάζ, βασισμένη στην ψυχολογία της πρόσληψης, τη διαλεκτική και τον ιστορικό υλισμό, που έκανε δυνατή, για πρώτη φορά, την επικοινωνία του κινηματογράφου με τους δικούς του όρους. Η «Απεργία» (1924), χωρισμένη σε 6 σαφώς διακριτά τμήματα, συνιστά δείγμα του «σινεμά - γροθιά» σε αντιπαράθεση με το «σινεμά - μάτι» του Βερτόφ, εξελίσσεται σε χρονικό με μορφή αφηγηματική. Ήταν το πρώτο επαναστατικό φιλμ του καινούργιου σοβιετικού κράτους. Οι καπνισμένες μηχανές του εργοστασίου, οι καπιταλιστές ιδιοκτήτες, οι εργάτες που σχεδιάζουν απεργία, οι προβοκάτορες οι πληροφοριοδότες των αφεντικών και η αστυνομία των αφεντικών συντρίβουν με αιματηρή καταστολή την απεργία δολοφονώντας εν ψυχρώ τους απεργούς και τις οικογένειές τους. Η «Απεργία» εγκαινιάζει την κλασική περίοδο του βωβού σοβιετικού κινηματογράφου. Στην ιστορική ειδικά αναπαράσταση ο Αϊζενστάιν υπήρξε μέγας δάσκαλος με έπη με μάζες. Ο «Οκτώβρης» (1928) είναι ένα πειραματικό φιλμ τεραστίων διαστάσεων, ήταν το εργαστήρι για τον Αϊζενστάιν όπου «δοκίμασε» τις θεωρίες του διανοητικού του μοντάζ σε ένα ακροατήριο της εποχής, σχολιάζοντας κάθε πτυχή της επανάστασης όπως ακριβώς απεικονίζεται σε κάθε τμήμα της αφήγησης. Συνεκδοχές (χρήση μέρους που συμβολίζει το όλον) και αμέτρητα άλλα ρητορικά σχήματα χρησιμοποίησε ο δημιουργός για να μεγιστοποιήσει την ιδεολογική επίδραση της ταινίας. Ο Αϊζενστάιν εδώ διαστέλλει το χρόνο προς όφελος της ψυχολογικής διάρκειας ενός γεγονότος, σε αντίθεση με τη χρονική του διάρκεια.

Η προσέγγιση του Βσέβολοντ Πουντόβκιν στη σκηνοθεσία ήταν περισσότερο προσωπική. Ο Γάλλος κριτικός Λεόν Μουσινάκ έγραψε ότι, «αν μια ταινία του Αϊζενστάιν μοιάζει κραυγή, μια ταινία του Πουντόβκιν μοιάζει τραγούδι». Η πρώτη του δραματική ταινία «Μάνα» (1926), ελεύθερη διασκευή του ομότιτλου λογοτεχνικού έργου του Γκόρκι, με ιστορία που τοποθετείται την περίοδο της επανάστασης του 1905, καθιέρωσε τον Πουντόβκιν σαν τον πιο επικίνδυνο Σοβιετικό αντίπαλο του Αϊζενστάιν. Δε θα αναφερθούμε στην πασίγνωστη «Μάνα», αλλά στη «Θύελλα στην Ασία» (1928) με υλικό βασισμένο σε ένα ιστορικό ατύχημα. Ο αγγλικός στρατός που είχε καταλάβει τη Μογγολία συλλαμβάνει ένα βοσκό/παρτιζάνο και τον καταδικάζει σε θάνατο. Όμως ένας στρατηγός τον ανακηρύσσει σε απόγονο του Τζένγκις Χαν και τον προορίζει για κυβερνήτη - ανδρείκελο. Ο παρτιζάνος επαναστατεί και προκαλεί «θύελλα» στην Ασία. Στο «Τέλος της Αγίας Πετρούπολης» (1927) ένας φτωχός χωρικός, που έρχεται στην Αγία Πετρούπολη να βρει δουλειά, συμβάλλει άθελά του στη σύλληψη ενός συγχωριανού του, ενώ στη συνέχεια συλλαμβάνεται κι ο ίδιος και τον στέλνουν να πολεμήσει στο Μεγάλο Πόλεμο. Τρία χρόνια αργότερα, η απόλυτη εκδίκηση ονομάζεται επανάσταση...

Ο τρίτος σημαντικός καλλιτέχνης του βωβού - ίσως ο λιγότερο συμβατικός - ήταν ο Ουκρανός Αλεξάντερ Ντοβζένκο. Γιος αγροτών, δάσκαλος, διπλωμάτης, σκιτσογράφος και ζωγράφος, άρχισε να ασχολείται με το σινεμά με αμερικανικού τύπου χονδροειδείς κωμωδίες, δημοφιλείς τότε στη Σοβιετική Ένωση. Το 1928 γύρισε μια σειρά μύθων με έντονο στιλιζάρισμα, όπου αποκαλύφθηκε ένα σημαντικό βάθος ποιητικής αίσθησης και τεχνική εκτός συμβάσεων. Αυτή η ταινία υπήρξε ο προάγγελος των επικών ποιημάτων «Aρσενάλ» (1929) και «Γη» (1930), με οικουμενική αναγνώριση ως το αριστούργημα του Ντοβζένκο.

Το «Aρσενάλ» (Οπλοστάσιο) είναι ένα επικό ποίημα για τα αποτελέσματα της επανάστασης και του εμφυλίου στην Ουκρανία. Αρχίζει με τη λέξη πόλεμος και τελειώνει με μια βίαιη απεργία εργατών σε εργοστάσιο του Κιέβου. Η ταινία δεν αφηγείται μια ιστορία, δημιουργεί μια οπτική μεταφορά για την επανάσταση, τον εφιάλτη του πολέμου, τη μιζέρια της οικονομικής καταπίεσης και το αξερίζωτο πνεύμα της ελευθερίας. Δομικά η ταινία αποδίδει ένα συνοπτικό πανόραμα της μπολσεβίκικης επανάστασης στην Ουκρανία. Εντός των πλαισίων των εικόνων, οι άνθρωποι δε ζουν και πεθαίνουν μόνο, αλλά άλογα μιλούν, πορτρέτα ζωντανεύουν και, στο τέλος, ο πρωταγωνιστής κουβαλά το στήθος του και, σαν από θαύμα, στέκεται όρθιος, συμβολισμός για το επαναστατικό πνεύμα. Για την υψηλά συμβολική και όχι αφηγηματική οργάνωση του υλικού της ταινίας, ο Αϊζενστάιν τόνισε ότι πρόκειται για το πρώτο κινηματογραφικό παράδειγμα «απελευθέρωσης του συνόλου της δράσης από τον ορισμό του χρόνου και του χώρου».

Η «Γη», μια σαφής εικονοποίηση του ιστορικού γίγνεσθαι, είναι ουσιαστικά ένας μη αφηγηματικός ύμνος στη ζωή και το θάνατο στην αγαπημένη του γη, την Ουκρανία, και ξεδιπλώνεται με αργό, φυσικό ρυθμό σαν τις διαδικασίες της ίδιας της ζωής. Η «Γη», φωτεινή συνεισφορά στο βασίλειο του λυρικού σινεμά, αφηγείται μια απλή ιστορία γεμάτη ένταση ανάμεσα σε μια οικογένεια κουλάκων και τους νεαρούς αγρότες μιας κολεκτίβας. Οι κουλάκοι αρνούνται να πουλήσουν τη γη τους στην κολεκτίβα και ο Βασίλι, πρόεδρος του χωριού, την επιτάσσει. Αγοράζει κι ένα καινούργιο τρακτέρ και κάνει την κολεκτίβα ακμάζουσα επιχείρηση. Ένα βράδυ ο γιος των κουλάκων σκοτώνει τον Βασίλι. Ο πατέρας του νεκρού διώχνει παπά και δέσποτα και ζητά σύγχρονη ταφή για το παιδί του «με νέα τραγούδια για τη νέα ζωή». Η ταινία τελειώνει με μια εκστατική νεκρική γιορτή για το νέο άνθρωπο...