ΕΡΩΤΗΣΗ - ΑΠΑΝΤΗΣΗ 21

Για τη σχέση υποκειμενικού και αντικειμενικού παράγοντα

   Στη θέση 43 αναφέρεται ότι «χρειάζεται να αποκτήσει μεγαλύτερο βάθος η αφομοίωση εκείνων των πλευρών του Προγράμματος που συνδέονται με τη σχέση ανάμεσα στις αντικειμενικές και τις υποκειμενικές συνθήκες που απαιτούνται για να πάρει η ταξική σύγκρουση χαρακτήρα επαναστατικής ανατροπής». Τι εννοούμε με αυτό;

   Η μετατροπή της πάλης ανάμεσα στην αστική και την εργατική τάξη σε συνειδητή επαναστατική πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού έχει ορισμένες προϋποθέσεις αντικειμενικού και υποκειμενικού χαρακτήρα. Πέρα από την υλική ωριμότητα των προϋποθέσεων του σοσιαλισμού-κομμουνισμού (η οποία απορρέει από την αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της), στις αντικειμενικές προϋποθέσεις ανήκει και η εμφάνιση συνθηκών μέσα στις οποίες δίνεται η δυνατότητα, ο συσχετισμός δυνάμεων να ανατραπεί προς όφελος της εργατικής τάξης. Στη μαρξιστική-λενινιστική θεωρία αυτές οι συνθήκες περιγράφονται ως «επαναστατική κατάσταση» ή «επαναστατική κρίση».

Δηλαδή σε αυτές τις συνθήκες, εξαιτίας αντικειμενικών διεργασιών, η αστική εξουσία καθίσταται ευάλωτη στην επαναστατική ανατροπή. 

Μια τέτοια κατάσταση έχει τα εξής βασικά γνωρίσματα: Καταρχάς, προϋποθέτει την αντικειμενική αδυναμία του αστικού κράτους (των θεσμών και μηχανισμών του) να επιβάλει την πολιτική κυριαρχία της αστικής τάξης στις λαϊκές μάζες όπως το κάνει σε συνηθισμένες περιόδους (εδώ δεν αναφερόμαστε στις συνηθισμένες δυσκολίες που παρουσιάζονται στο αστικό πολιτικό σύστημα, στις συχνές εκλογές ή τις εναλλαγές κυβερνήσεων, οι οποίες όμως ξεπερνιούνται μέσω της αναμόρφωσής του). Κατά δεύτερον, προϋποθέτει απότομη και μεγάλη επιδείνωση των όρων εργασίας και ζωής, σε βαθμό τέτοιο που δεν είναι διαχειρίσιμη από τους αστικούς θεσμούς και μηχανισμούς (κυβέρνηση, Τοπική Διοίκηση, ΜΚΟ, Εκκλησία κ.λπ.). Η τρίτη προϋπόθεση είναι η απότομη αλλαγή στις διαθέσεις και τη δραστηριότητα των μαζών τη συγκεκριμένη περίοδο και η άνοδος της αυτοτελούς ιστορικής δράσης της εργατικής τάξης.

Η εμφάνιση των παραπάνω γνωρισμάτων έχει αντικειμενικό χαρακτήρα, με την έννοια ότι προκύπτει ως αποτέλεσμα της απότομης όξυνσης των αντιθέσεων της καπιταλιστικής κοινωνίας και όχι της δράσης των κομμάτων, είναι ανεξάρτητη από τη θέληση και το σχεδιασμό των κομμάτων. Βεβαίως η προηγούμενη δράση του ΚΚ και η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος μπορούν να επιδράσουν στα στοιχεία με τα οποία εκδηλώνεται η «επαναστατική κατάσταση» και πολύ περισσότερο στο πώς αυτή αξιοποιείται. Η εμφάνιση αυτών των συνθηκών οδηγεί σε μία κατάσταση προσωρινής ισορροπίας ανάμεσα στην αστική τάξη και την εργατική τάξη, δίνοντας στην τελευταία τη δυνατότητα να γείρει την πλάστιγγα με το μέρος της, να ανατρέψει το συσχετισμό, να πάρει την εξουσία. Τέτοιες καταστάσεις εμφανίστηκαν για παράδειγμα το 1905 και 1917 στη Ρωσία, στην ευρωπαϊκή ήπειρο στα χρόνια 1918-1922, και κατά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα, τον Οκτώβρη του 1944. Όσον αφορά τις «υποκειμενικές προϋποθέσεις», αυτές συνίστανται στην πολιτική, ιδεολογική και οργανωτική ετοιμότητα της επαναστατικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, του ΚΚ, στη συσπείρωση κατά την επαναστατική κατάσταση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης και πρώτα απ' όλα των πιο πρωτοπόρων, συνειδητών στοιχείων της με το ΚΚ, και στην αποφασιστικότητα της εργατικής πλειοψηφίας, ακόμα και ευρύτερων λαϊκών δυνάμεων, να δώσουν την αποφασιστική μάχη.

Αυτές οι προϋποθέσεις όμως δεν αποκτιούνται ξαφνικά όταν προκύψουν συνθήκες «επαναστατικής κατάστασης». Το ΚΚ πρέπει από τα πριν να παλεύει για να κατακτήσει εκείνα τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα το καταστήσουν ικανό να προσανατολίσει την κρίσιμη ώρα την εργατική - λαϊκή πάλη στην κατεύθυνση ανατροπής της αστικής εξουσίας. Σε συνθήκες ακόμα αρνητικών συσχετισμών θα πρέπει να διευρυνθεί, να προετοιμαστεί και να ατσαλωθεί η εργατική - λαϊκή πρωτοπορία, η οποία την κρίσιμη ώρα θα τραβήξει στην επαναστατική δράση και ευρύτερα λαϊκά στρώματα.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι οι αντικειμενικές συνθήκες καθορίζουν την εμφάνιση αυτών των συνθηκών, όπου ο συσχετισμός δυνάμεων μπορεί να ανατραπεί προς όφελος της εργατικής τάξης και να μην υπάρχουν αυταπάτες, ψευδαισθήσεις και ανυπομονησία από την ανάπτυξη των αγώνων, αλλά αντίθετα να κρίνονται αντικειμενικά οι διαθέσεις των εργατικών - λαϊκών μαζών. Από την άλλη όμως η διαπίστωση αυτή δεν μπορεί να οδηγήσει σε έναν εφησυχασμό και μία μακαριότητα αναμονής της «επαναστατικής κατάστασης» και υποτίμησης των καθηκόντων που αφορούν τη σημερινή δράση σε συνθήκες αρνητικού συσχετισμού για την προετοιμασία του Κόμματος και του εργατικού - λαϊκού κινήματος.

Εν κατακλείδι, από σήμερα χτίζεται ο «στρατός» της σοσιαλιστικής επανάστασης, ζήτημα που σχετίζεται άμεσα με τη μάχη για την ολόπλευρη ισχυροποίηση του ΚΚΕ, η οποία αποτελεί και το βασικό θέμα του 20ού Συνεδρίου.

Το άρθρο αναδημοσιεύεται από τη στήλη «Ερώτηση - Απάντηση», του «Ριζοσπάστη», Τετάρτη 15 Φλεβάρη 2017